Güveni Kötüye Kullanma Suçu ve Cezası

Güveni kötüye kullanma, bir kimsenin kendisine rızaen teslim edilen mal üzerinde, malikinin iradesine aykırı biçimde tasarrufta bulunmasıyla oluşan bir suçtur. Özellikle ticaret, vekâlet, emanet veya meslek ilişkilerinde sıkça karşılaşılan bu suç, Türk Ceza Kanunu’nun 155. maddesinde düzenlenmiştir. Uygulamada en çok tartışılan ceza hukuku konularından biri olan güveni kötüye kullanma, aynı zamanda mağdurların çoğu zaman zararlarının tazminini talep ettikleri hukuki süreçlerin de temelidir.

Bu makalede, güveni kötüye kullanma suçunun hukuki tanımı, ceza miktarı, nitelikli halleri, şikâyet süresi, etkin pişmanlık halleri ve Yargıtay kararları çerçevesinde uygulamadaki örnekleri ayrıntılı biçimde ele alınacaktır.

Önemli Çıkarımlar

• Güveni kötüye kullanma suçu nedir ve hangi durumlarda oluşur?

• Suçun cezası nedir? Basit ve nitelikli halleri nasıl ayrılır?

• Güveni kötüye kullanma şikâyete tabi midir?

• Etkin pişmanlık hükümleri ne zaman uygulanır?

• Yargıtay güveni kötüye kullanma suçuna nasıl yaklaşmaktadır?

  
  

Güveni Kötüye Kullanma Suçu Nedir?

Türk Ceza Kanunu Madde 155

Güveni kötüye kullanma suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 155. maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir:

(1) Bir kimsenin, kendisine teslim edilen bir malı, onu teslim edene veya onun gösterdiği kişiye vermeyip kendisinin veya başkasının yararına tasarruf etmesi hâlinde, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ve adlî para cezasına hükmolunur. (2) Suçun; a) Tacir veya şirket yöneticisi ya da şirket adına hareket eden diğer kişilerin ticari faaliyetleri sırasında, b) Serbest meslek sahibi kişiler tarafından mesleklerinden doğan ilişkiler dolayısıyla, c) Kamu görevlisi tarafından görevi sebebiyle, d) Vasi, kayyım, yediemin gibi hukuken belirli bir görevi üstlenmiş kişiler tarafından bu görevleri dolayısıylaişlenmesi hâlinde, bir yıldan yedi yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.

Bu düzenlemeye göre suçun oluşması için bazı unsurların bir araya gelmesi gereklidir.

Güveni Kötüye Kullanma Suçunun Unsurları

1. Malın Teslimi

Mal, failin zilyetliğine rıza ile teslim edilmelidir. Yani fail malı cebir, hile veya tehdit ile değil, hukuken geçerli bir sebeple elde etmelidir (örneğin, emanet, vekâlet, kiralama vb.).

2. Teslim Amacına Aykırı Kullanım

Failin mal üzerindeki tasarrufu, mal sahibinin rızasına ve teslim amacına aykırı olmalıdır. Malın satılması, iade edilmemesi, üçüncü kişilere devri gibi eylemler bu kapsamda değerlendirilir.

3. Zarar Unsuru

Failin eylemi sonucu, mal sahibinin ekonomik veya hukuki açıdan bir zarara uğraması aranır. Zarar, doğrudan ya da dolaylı olabilir.

Güveni Kötüye Kullanma Suçunun Basit Hali

TCK madde 155/1’e göre güveni kötüye kullanma suçunun basit hali, failin herhangi bir özel sıfat taşımadan işlediği durumlarda gündeme gelir. Bu halde ceza, 6 aydan 2 yıla kadar hapis ve adlî para cezasıdır.

Örnek: Bir arkadaşınıza emanet olarak verdiğiniz bilgisayarı, sizin izniniz olmadan üçüncü bir kişiye satması.

Bu yazı yalnızca bilgilendirme amaçlıdır.

Adana Boşanma Avukatı , Adana Sağlık Hukuku Avukatı , Adana Kira Hukuku Avukatı, Adana Ceza Avukatı hizmeti dahil olmak üzere hukukun birçok alanında faaliyet göstermektedir. Faaliyet alanlarımıza Çalışma Alanlarımız sekmesinden ulaşabilirsiniz.

Ayrıca Doktor Hatası (Malpraktis) Sebebiyle Tazminat Davası yazımızdan tazminat davası sürecine ulaşabilir, Kanser İlacı SGK Dava Dilekçesi Örneği ile akıllı ilaç SGK dava dilekçesi örneğine ,SGK Tarafından Karşılanmayan İlaç Adana Avukat yazımızdan ve SGK Tarafından Karşılanmayan Kanser İlaçları İçin Hukuki Yollar 'ı araştırmak için ilgili yazımıza ulaşabilirsiniz. 

Güveni Kötüye Kullanma Suçunun Nitelikli Hali

TCK madde 155/2’ye göre bazı kişilerin sahip oldukları sıfatlar sebebiyle suçu işlemeleri halinde, suçun cezası 1 yıldan 7 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adlî para cezası olarak uygulanır.

Nitelikli Halin Örnekleri

• Ticaret ilişkisi sırasında: Şirket yetkilisinin müşteriden alınan ürünleri kendi malı gibi kullanması.

• Serbest meslek sahibi: Avukatın, müvekkilinden tahsil ettiği parayı kendi hesabında tutması.

• Kamu görevlisi: Bir belediye çalışanının, belediyeye ait malzemeleri zimmetine geçirmesi.

• Yediemin: Haciz işlemi sırasında teslim alınan malların üçüncü kişilere verilmesi.

  
  

Şikâyet Süresi ve Dava Zamanaşımı

Şikâyet Süresi

Basit hali şikâyete tabi bir suçtur. Mağdur, failin suçu işlediğini öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikâyette bulunmalıdır. Süre geçirildiğinde, kovuşturma yapılamaz.

Nitelikli hali ise şikâyete tabi değildir. Savcılık re’sen soruşturma yapabilir.

Zamanaşımı

Dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Bu sürenin geçmesiyle birlikte dava açılamaz.

Güveni Kötüye Kullanma Suçunda Etkin Pişmanlık

Etkin pişmanlık, failin pişmanlık göstererek mağdurun zararını gidermesidir. Ceza muhakemesi açısından bu durum cezada indirime neden olur.

Ne Zaman Uygulanır?

• Suç işlendikten sonra ancak soruşturma başlamadan önce zarar giderilmişse, bu durum cezada önemli indirim sebebidir.

• Soruşturma başladıktan sonra, ama mahkeme karar vermeden önce zarar giderilirse, cezada takdiri indirim uygulanabilir.

Uygulamada Güveni Kötüye Kullanma Örnekleri

1. Kiralık Aracın Satılması

Bir oto kiralama şirketinden kiralanan aracın, kiracı tarafından sahte belgelerle satılması.

2. Vekâletle Ev Satışı ve Paranın İade Edilmemesi

Ev sahibinin verdiği vekâletle evi satan kişinin satış bedelini müvekkiline vermemesi.

3. Ortak Hesaptan Yetkisiz Para Çekimi

Şirket ortağının ortak hesaptan kendi lehine para transfer etmesi.

Güveni Kötüye Kullanma Suçunda Avukat Desteği Neden Önemlidir?

Ceza yargılamaları uzmanlık gerektirir. Güveni kötüye kullanma suçu, çoğu zaman delil yetersizliği veya hukuki nitelendirme hataları nedeniyle düşmektedir. Suçun ispatı, zarar miktarının tespiti, şikâyet süresinin takibi gibi konularda bir ceza avukatının desteği hayati öneme sahiptir.

Sonuç

Güveni kötüye kullanma, toplumsal ilişkilerin temelinde yer alan güven unsurunu istismar eden, cezai yaptırımı olan ciddi bir suçtur. Türk Ceza Kanunu bu suçu hem basit hem de nitelikli halleriyle düzenleyerek mağduriyetlerin giderilmesini amaçlamıştır. Her ne kadar “güven” ilişkisi bireyler arasında yazılı olmayan bir değer olsa da, hukukun bu konuda koruma sağlaması oldukça önemlidir.

Özellikle ticari hayatta, vekâlet ve emanet ilişkilerinde, tarafların karşılıklı yükümlülüklerini yazılı hale getirmeleri ve hukuki danışmanlık almaları, ileride doğabilecek ceza soruşturmalarının önüne geçecektir.

1. Güveni kötüye kullanma suçu nedir?

Güveni kötüye kullanma suçu, bir kimsenin kendisine rıza ile teslim edilen malı, teslim amacı dışında kullanarak mal sahibine zarar vermesidir. Türk Ceza Kanunu’nun 155. maddesinde düzenlenmiştir.

2. Güveni kötüye kullanma suçunun cezası nedir?

Suçun basit halinde ceza 6 aydan 2 yıla kadar hapis ve adli para cezasıdır. Nitelikli hallerde ise ceza 1 yıldan 7 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezasına kadar çıkabilir.

3. Güveni kötüye kullanma suçunda şikâyet süresi ne kadar?

Basit hali şikâyete tabidir ve mağdur, fiili öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikâyette bulunmalıdır. Nitelikli hallerde şikâyet şartı aranmaz.

4. Güveni kötüye kullanma suçunda etkin pişmanlık uygulanır mı?

Evet. Fail, mağdurun zararını soruşturma başlamadan önce veya kovuşturma aşamasında giderirse, etkin pişmanlık hükümleri uygulanarak cezada indirim yapılabilir.

5. Avukata teslim edilen paranın zimmete geçirilmesi güveni kötüye kullanma mıdır?

Evet. Avukatın, müvekkilinden tahsil ettiği parayı kişisel amaçla kullanması, nitelikli güveni kötüye kullanma suçunu oluşturur.

6. Güveni kötüye kullanma ile dolandırıcılık arasındaki fark nedir?

Dolandırıcılıkta mal hile ile alınırken, güveni kötüye kullanmada mal rızaya dayalı olarak teslim edilir ancak amacı dışında kullanılır.

7. Şirket ortağının şirket malını satması güveni kötüye kullanma sayılır mı?

Eğer ortak, diğer ortakların bilgisi ve onayı dışında, şirket malını kişisel menfaat için satarsa bu eylem güveni kötüye kullanma suçu kapsamına girer.

8. Güveni kötüye kullanma suçunda beraat mümkün mü?

Evet. Eğer failin malı amacı dışında kullanmadığı ya da suçun unsurlarının oluşmadığı ispatlanırsa beraat kararı verilebilir.

9. Güveni kötüye kullanma suçu uzlaştırmaya tabi midir?

Basit hali uzlaştırmaya tabidir. Ancak nitelikli hali, kamu düzenine ilişkin olduğundan uzlaştırmaya tabi değildir.

10. Emanet verilen mal geri verilmezse hangi suç oluşur?

Emanet edilen mal geri verilmez ve amacı dışında kullanılırsa güveni kötüye kullanma suçu oluşur. Malın teslimi rızalı, kullanım amacı ise kötü niyetlidir.